หมอยังคงเป็นหมอรักษาคนเหมือนเดิมนะครับ แต่ที่เราต้องทำงานสนิทแนบแน่นกับคุณหมอสัตวแพทย์ เนื่องจากโรคที่เกิดในคนมากต่อมาก ที่สำคัญคือ โรคพิษสุนัขบ้า เป็นโรคที่นำโดยสุนัข และการที่เรามัวแต่รับมือแก้แต่ปลายเหตุ ซึ่งแก้ก็ไม่ได้เพราะถ้าคนไข้มีอาการจะเสียชีวิต
ยาฉีดไข่ (อัณฑะ) หมาตัวผู้ โดยทำให้เป็นหมันตลอดชีวิตใช้เวลาเพียง 2 นาที ไม่ต้องฉีดยาซึมหรือให้ยาสลบ ไม่ต้องกักขังหลังฉีด และได้ผลในเวลาประมาณ 1 เดือนครึ่ง หรือ 2 เดือน ซึ่งอาจจะเร็วกว่านั้นเพราะตัวอสุจิมีจำนวนน้อยลงและวิ่งไม่เก่งหรือไม่มีหาง และต่อมาไม่ผลิตอสุจิ แต่ยังคงความเป็นชายชาตรี
แม้จะลดความก้าวร้าวไปบ้าง และก็ไม่เสียรูปทรง ไม่อ้วนตุ๊อย่างเช่น การผ่าตัดไข่ทิ้งทั้ง 2 ลูก
การที่เรามีหมายั้วเยี้ยตามถนนหนทาง วัด ตลาด ที่ชุมชน ดังที่เห็นในปัจจุบัน เป็นเรื่องที่น่ากลัวอย่างยิ่ง เพราะถ้ามีหมาเพียงตัวเดียว มีเชื้อพิษสุนัขบ้าก็จะแพร่โดยการกัดเพื่อนหมาด้วยกันไปหมด ทั้งนี้ โอกาสหมาที่ถูกกัดจะกลายเป็นบ้าตามกันมีสูงอาจถึงครึ่งต่อครึ่ง โดยแต่ละตัวจะแสดงอาการ “บ้า” วิ่งกัดไปทั่ว ระยะเวลาไม่จำเป็นต้องตรงกัน เช่น บางตัวแสดงอาการใน 1 เดือน ในขณะที่ตัวอื่นๆ 2-3-4 เดือนก็ได้ และเป็นที่มาว่าหมาบ้าไม่จำเป็นต้องพบในหน้าร้อน หน้าฝน หน้าหนาว ก็เป็นบ้าได้หมด
...
การที่เราจะไปฉีดยาป้องกันโรคพิษ สุนัขบ้าให้ครอบคลุมครบ 70% ของประชากรสุนัขทั้งที่มีและไม่มีเจ้าของ จึงแทบจะเป็นไปไม่ได้โดยเฉพาะในกลุ่มหมาชุมชน
ทั้งนี้ เนื่องจากประชากรหมาเหล่านี้จะเพิ่มพูนขึ้นปีละ 2 ครั้ง ครั้งละไม่ต่ำกว่า 4 ตัว การที่จะตามฉีดยากันหมาบ้าให้หมดคงเป็นไปได้ยาก พวกเราที่รักและเมตตาหมาชุมชน เหล่านี้ต้องช่วยกัน โดยเราผู้ที่หมาเหล่านี้เชื่อใจ เพราะให้ข้าว-น้ำทุกวันจะต้องเป็นคนพาหมาเหล่านี้ให้มารวมในสถานที่ที่เตรียมไว้เพื่อให้คุณหมอได้ทำหมัน ฉีดวัคซีนได้อย่างสะดวกและรวดเร็ว
อย่างไรก็ตาม ปัญหาของการทำหมันก็คือขณะนี้ต้องใช้การผ่าตัดโดยในตัวผู้ตัดไข่ทิ้ง 2 ข้าง ไม่ใช่ทำแบบคนที่ผูกท่อน้ำเชื้อ และในตัวเมียตัดมดลูกทิ้ง ซึ่งต้องให้ยาซึม/สลบ มีการเลือดตกยางออก และต้องเฝ้าดูแลเขาต่ออีก 3-4 วัน และค่าใช้จ่ายยังสูงอีกเป็นเงินหลายพันบาท
ตั้งแต่ปี 2006 คณะของเราโดยการสนับสนุนจากสำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีชีวภาพแห่งชาติ (สวทช.) ในการศึกษาการทำหมัน ได้พัฒนาต่อยอดวิธีการ “ฉีดไข่แบบการุณย์” ทั้งนี้ โดยที่ตัวยาแท้จริงเป็นของบริษัทสหรัฐฯ ได้รับการรับรองการใช้และจำหน่ายจาก อย.สหรัฐฯ ในปี 2003
ทางคณะเราได้ติดต่อไป ปรากฏว่าบริษัทดังกล่าวไม่สนใจที่จะนำมาเผยแพร่ในไทย เนื่องจากใช้ในหมาจรจัด ไม่คุ้ม แต่ผลิตภัณฑ์ไม่มีสิทธิบัตรในไทย
ทางหมอและคณะจึงได้ติดต่อบริษัท M&H ซึ่งเป็นบริษัทผลิตยาคนช่วยวิเคราะห์ส่วนประกอบของตัวยานี้ ซึ่งขายหลอดละ 50 เหรียญสหรัฐฯ หลังจากวิเคราะห์แล้ว จึงได้สังเคราะห์และผลิตตัวยาดังกล่าวโดยราคาถูกลงมหาศาล และได้นำมาศึกษาในหมาที่มีการติดตามดูแลอย่างดีตลอด 1 เดือน ดูอาการ วัดไข้ การกินอาหารรวมทั้งการอักเสบที่ลูกอัณฑะ ซึ่งการอักเสบนี้ถือเป็นปฏิกิริยาปกติที่จะหายไปภายใน 2 สัปดาห์หลังการฉีด โดยการอักเสบที่เกิดขึ้นจะทำลายเนื้อเยื่อที่ผลิตอสุจิ และเนื้อเยื่อบางส่วนที่สร้างฮอร์โมนชาย
...
อย่างไรก็ตามการฉีดที่ถูกต้องประณีตเป็นเรื่องสำคัญ การฝึกอบรมการฉีดใช้เวลาเพียงครึ่งวันเท่านั้นและต้องใช้ปริมาณยาที่เหมาะสมกับขนาดของอัณฑะ
การศึกษาต่อยอดของเราพบว่า ยานี้สามารถใช้ได้ในหมาตัวผู้ ไม่จำกัดอายุ กล่าวคือ อายุแก่กว่า 1 ขวบปีก็ยังใช้ได้ หลังจากที่พบว่ายาปลอดภัยและมีประสิทธิภาพ เราได้ขยายการใช้งานลงในพื้นที่ที่ตำบลสวนส้ม จังหวัดสมุทรสาคร จากการทำหมันฉีดอัณฑะสุนัข 98 ตัว ได้มีการตรวจสอบติดตามสุขภาพหลังการฉีด ที่แม้หมาชุมชน 2 ตัว จะมีการอักเสบมาก จากการคันเกาก็ได้รับการรักษาอย่างทันท่วงที
ความสำเร็จและการยอมรับของชุมชนสวนส้ม ได้ขยายผลต่อโดย คุณหมอ ส.พญ.นัยนา อภิชาติพันธุ์ สัตวแพทย์ประจำเทศบาลนครสมุทร ปราการ ขยายผลการทำหมันด้วยวิธีนี้ไปสู่หมาไม่ต่ำกว่า 3,000 ตัวจนถึงปัจจุบัน ไม่ต่ำกว่า 5,000 ตัว และได้รับการติดต่อจากอำเภอ และอีกหลายจังหวัด
การฉีดไข่ทำหมันวิธีนี้ ควรจะได้รับการยอมรับใช้ให้แพร่หลาย ทางคณะได้พยายามผลักดันมาตลอดสิบปี
และในที่สุดยาฉีดไข่หมาดังกล่าวได้รับการยอมรับขึ้นทะเบียนที่สำนักอาหารและยาของประเทศไทย และทำความตกลงในกรณีที่ทำเป็นการกุศลนั้นยาจะเป็นราคาที่ถูกลงเป็นอันมาก นอกจากนั้นวิธีนี้ยังเป็นที่ยอมรับในนานา ประเทศ
...
ข้อสำคัญก็คือ ยาที่ใช้ต้องถูกต้องไม่ใช่สารเคมีอะไรก็ได้ การฉีดต้องถูกวิธี โดยเคลื่อนเข็มและเดินยาในตำแหน่งเป้าหมาย โดยปริมาณยานั้นต้องมีการวัดขนาดของไข่ก่อน
เมื่อจับหมาตัวผู้มาได้แล้วนั้น ไม่จำเป็นต้องใช้ยาซึมหรือยาสลบและใช้เวลาเพียง 2 นาทีเท่านั้นในการปฏิบัติและสามารถปล่อยได้เลย
หมาในชุมชนนั้น ซึ่งคุ้นเคยกับคนในชุมชนจะเป็นจุดสำคัญของความสำเร็จ โดยคนในชุมชนนั้นนำหมามาปฏิบัติ และหลังจากนั้นช่วยเฝ้าดูอาการโดยที่ถ้าหมาเกิด คันเกา อักเสบขึ้นจะได้เข้าไปทำการรักษาที่ถูกต้องซึ่งเป็นเปอร์เซ็นต์น้อยมาก
ในปี 2023 นี้ถือเป็นพันธกิจของเรา ครั้งนี้นำโดย คุณหมอนัยนา และคุณหมอบุญเลิศ ล้ำเลิศเดชา สัตวแพทย์ผู้เชี่ยวชาญของสถานเสาวภาซึ่งเป็นศูนย์ความร่วมมือองค์การอนามัยโลกการป้องกันและควบคุมโรคพิษ สุนัขบ้า และศูนย์ของเราซึ่งเป็นศูนย์ความร่วมมือองค์การอนามัยโรคไวรัสสัตว์สู่คน ทั้งนี้ทั่วโลกตั้งเป้าไว้ในการควบคุมโรคพิษสุนัขบ้าให้ได้ภายในปี 2030 และจะประสบความสำเร็จไม่ได้เลยถ้ายังมีประชากรหมาอยู่เป็นจำนวนมาก
ถึงจุดนี้แล้ว ขอให้พวกเรานึกถึงว่าหมาไม่ได้อยากอยู่อย่างยากจนข้นแค้น แย่งอาหารจากเศษอาหารกันกิน อยู่อย่างอดอยาก และไม่มีหมาตัวใดอยากตายจากโรคพิษสุนัขบ้า ถ้าเราสามารถคุมประชากรเขาให้พอเหมาะ ไม่ต้องแย่งชิง ต่อสู้เพื่ออาหาร ไม่เป็นโรค สามารถฉีดยาได้ทั่วถึง เราก็จะอยู่กันอย่างเป็นสุข มีเมตตาธรรม ไม่ต้องฆ่าสุนัขจรจัด พวกเราที่ทำมาทั้งหมดจนถึงจุดนี้ ไม่มีใครได้ประโยชน์แม้แต่บาทเดียวครับ
ศูนย์วิทยาศาสตร์สุขภาพโรคอุบัติใหม่ คณะแพทยศาสตร์โรงพยาบาลจุฬาฯ จะจัดการสัมมนาให้ความรู้เกี่ยวกับ เรื่องคุมประชากรสุนัข ต้นเดือนกรกฎาคมนี้ โดยมีคุณหมอนัยนาและคุณหมอบุญเลิศเป็นผู้ให้ความรู้ครับ.
...
หมอดื้อ